Dziś udajemy się do Chateauneuf-du-Pape – jednego z winnych skarbów Francji. Dziś będzie teoria, wkrótce zaś relacja z mojego trzydniowego pobytu. Jedziemy.
Dolina Rodanu – geografia, podział, apelacje
Zacznijmy od początku, czyli regionu winiarskiego Cotes du Rhone. Zlokalizowany jest on w południowo-wschodniej części Francji i jest bardzo rozległy, gdyż na północy zaczyna się tuż za Lyonem a na południu sięga niemal Morza Śródziemnego w apelacji Costières de Nîmes na zachodzie kraju, a po stronie wschodniej masywu Luberon. Ponad dwieście kilometrów winnic ciągnących się po obu stronach majestatycznej rzeki, która od wieków była ważnym szlakiem handlowym, dzięki któremu takie miasta jak Lyon czy Avignon osiągały swoją potęgę ekonomiczną.
Dolinę Rodanu można podzielić na dwie, różniące się charakterem części – północną i południową. Północna, zaczynająca się w Vienne i kończąca w Valence, część regionu to królestwo Syrah. Można wręcz powiedzieć, że o ile wzorzec Pinot Noir znajdziecie w Burgundii, Caberneta Sauvignon na lewym brzegu Żyrondy, to na południe od Lyonu powstaje Syrah w swej nadzwyczajnie eleganckiej i jednocześnie zmysłowej postaci – Côte Rôtie, St. Joseph, Hermitage i Crozes-Hermitage to królestwo interpretacji tego szczepu. Białą odmianą tej części jest Viognier, o którym pisałem między innymi tutaj.
Południowa część, zaczynająca się gdzieś na wysokości Montelimar (swoją drogą – francuskiej stolicy nugatu), to przede wszystkim Grenache, ale też inne szczepy, głównie Syrah, Mourvèrdre i Cinsault. Tutaj dominują kupaże oparte na dominacji długowiecznego Grenache. Występuje też powszechnie jakże smaczny, solidny i pełen charakteru róż, przez wielu uważany za najlepsze rosé na świecie – Tavel. Białe wina oparte są o Marsanne, Rousanne, Grenache Blanc, choć nie jest to cały wachlarz szczepów.
Cechą charakterystyczną dla Doliny Rodanu i systemu apelacyjnego jest to, że północna część regionu to same apelacje Cru Classé, czyli wydzielone obszary, zapewniające określoną jakość i o wyróżniającej się pewnymi wspólnymi cechami. Idąc od północy mamy następujące apelacje: Côte Rôtie, Condrieu, Chateau Grillet (jest to tak zwany monopol, czyli apelacja znajdująca się na winnicy należącej do jednego producenta – trochę tego jest w Burgundii, tutaj AOC tylko dla Viogniera), Saint Joseph, Crozes-Hermitage, Hermitage, Cornas, Saint-Péray. Tu kończymy część północną. Na południu mamy (idąc z góry mapy): Vinsombres, Rasteau (znane z win słodkich, wzmacnianych), Gigondas (dobra jakość przy rozsądnych cenach), Vacqueyras (podobnie, jak Gigondas), Beaumes de Venise, Chateauneuf-du-Pape, Lirac, Tavel (tylko różowe, świetne wina o zdecydowanym charakterze).
Poza apelacjami Cru Classé są, idąc w dół piramidy, następujące typy regionów: Cotes du Rhone Villages oznaczonych gminą pochodzenia (18, w tym m.in. Plan de Dieu, Séguret, Chusclan, Signargues) i Cotes du Rhone Villages bez nazwy wspólnoty. Dalej mamy regiony w ramach Doliny Rodanu, takie jak Ventoux, Luberon, Costieres de Nimes czy Clairette de Bellegarde. Najbardziej ogólną apelacją jest Cotes do Rhone.
Chateauneuf-du-Pape – historia, apelacja, geografia, wina
Chateauneuf-du-Pape to bez dwóch zdań perła rodańskiego winiarstwa. Już w XII wieku wieku francuscy biskupi mieli winnice w okolicach Chateauneuf, jednak od czasów papieża Klemensa V (który urzędował już w Awinionie) zaczęła się sława win z tego obszaru. Był zwolennikiem burgundów, ale promował wspierał rozwój winiarstwa wokół nowej siedziby papieskiej. Jego następca, Jan XXII, który cenił i zamawiał do papieskich piwnic tamtejsze wino, postanowił wybudować nieco na północ (pół dnia drogi – jakieś 17 km) od Awinionu nowy zamek, który stał się symbolem apelacji, a trunkowi tam produkowanemu nadał tytuł Vin du Pape. Pierwsze wzmianki o winie o nazwie Chateauneuf-du-Pape pochodzą z XIX wieku. Pod koniec tegoż stulecia lokalni producenci powołali organizację, której celem było dbanie o jakość produkowanych tam win. Na początku zaś XX wieku władze państwowe powołały komisję składającą się z 34 producentów, której celem było stanie na straży jakości i spójności szatenewskich win. Początki starań o państwowe uznanie zasad produkcji wina apelacji Chateauneuf-du-Pape przypadają na rok 1923, a uwieńczone zostały przyznaniem statusu AOC dziesięć lat później – w 1933. Wielką rolę w tym procesie odegrał Baron Le Roy de Boiseaumarié – twórca francuskiego systemu apelacyjnego i niezwykle ważne postać w historii wina w ogóle. Apelacja leży na terenie pięciu gmin: Chateauneuf-du-Pape, Bédarrides, Courthézon, Orange i Sorgues. W ramach apelacji jest 134 lieux dits, czyli wyodrębnionych obszarów o własnej nazwie. Najbardziej znanym lieu dit jest La Crau, gdzie swoje parcele ma Domaine Vieux Télégraphe.
Chateauneuf-du-Pape leży tam, gdzie przed wiekami płynął Rodan. Stąd tak charakterystyczne dla miejsca otoczaki, zwane galets roulés. Ale to nie jedyny rodzaj gleby w apelacji, bo znaleźć tam można też wapienie, piaski oraz glina. Ogier ma linie Chateauneuf-du-Pape, które wyrażają charakterystykę gleb – o tym w następnym wpisie. Klimat jest gorący, sprzyjający mocnym winom. 2800 godzin słońca w roku pozwala doskonale dojrzeć gronom. Chłodne noce zaś pomagają w uzyskaniu dobrej kwasowości. Do tego wiejący od Morza Śródziemnego mistral dba o higienę zasadzeń, zapobiegając gromadzeniu się wilgoci. W apelacji dopuszczone są następujące szczepy: czerwone – Grenache, Syrah, Mourverdre, Cinsault, Cunoise, Vaccarèse, Muscardin i Terret Noir; białe – Grenache Blanc, Grenache Gris, Rousanne, Bourboulenc, Clairette Blanc, Clairette Rose, Picpoul Blanc, Picpoul Gris i Picardan. W czerwieniach dominuje przede wszystkim długowieczny Grenache Noir – osiemdziesięcioletnie krzewy nie są tam niczym szczególnym, wielu producentów ma winnice z ponad stuletnimi nasadzeniami. To te grona są najczęstszą podstawą kupaży, zdarza mu się też wystąpić solo. Białe wina są najczęściej kupażami.
Białe wina w Chateauneuf najczęściej wytwarza się w stali nierdzewnej bądź cementowych zbiornikach. Unika się fermentacji malolaktycznej – kwasowość gron dojrzewających w tak gorącym klimacie jest niska i nie ma sensu dodatkowo jej przytępiać. Są wprowadzane na rynek dość szybko, żeby były jak najbardziej rześkie w momencie zakupu. Czerwone wina mogą być winifikowane w stali, cemencie albo w beczkach. Najczęściej używaną dębiną są olbrzymie beczki zwane foudre, które mogą pomieścić nawet 60 hektolitrów wina. Stosuje się też barriques ale zdecydowanie w mniejszej ilości – dlatego wina te są potężne owocem a nie dębową taniną. Większość winiarzy trzyma swoje wina w drewnie od 12 do 24 miesięcy – później jest butelkowanie i kolejne 6 -12 miesięcy dochodzenia do siebie. Wszystkie winnice, które odwiedziłem, miały już w ofercie wina czerwone z 2013. Wina są zazwyczaj mocne i ekstraktywne, a 14% alkoholu wydaje się w nich raczej dolną granicą, niż górną.
Nie będę odkrywczy i powiem, że czerwone szatenefy pasują do wszelkiego rodzaju mięs – od grillowanej wieprzowiny, przez wołowinę po dziczyznę. Białe zaś dogadają się z rybami, białymi mięsami w śmietanowym sosie, a nawet z aromatycznymi daniami kuchni azjatyckiej.
Trochę liczb:
Areał winnic – 3161 hektarów
Roczna produkcja – 81,7 tysiąca hektolitrów w 2013
Struktura – 94% wina czerwone, 6% – białe.
Przydatne linki:
Mała uwaga, w Condrieu AOC nie spotkasz Syrah, tam Viognier króluje. Dodałbym też, że czerwone Chateauneuf to też chyba głównie kupaże. Ciekawostką Doliny Rodanu jest kupażowanie win czerwonych z białymi, szczególnie popularne w części północnej, gdzie do Syrah często dodawany jest Viognier.
Czekam na relację z części praktycznej 🙂
Dzięki za appendix. Mogłem zawrzeć jeszcze więcej szczegółów, ale chyba wtedy byłoby to już nie do przeczytania. To prawda, że Ch-d-P to w ogromnej większości kupaże, ale bardziej chodziło mi o to, że o ile w przypadku białych dowolnośc szczepów jest większa, to w czerwonych Grenache zawsze gra pierwsze skrzypce a i 100% tego szczepu czasem się zdarza.
[…] przez wina czerwone. Teoretyczną analizę przedstawił ostatnio na swoim blogu Sebastian (Zdegustowany).Wspominał on, że białe wina stanowią 6% produkcji, Sławek Chrzczonowicz mówił nawet o 3%. W […]